Ołtarz z Ortenbergu z 1420 roku dodaje do Klanu kobiecego trzy święte, Barbarę, Agnes i prawdopodobnie Dorotę. Orgia kobiecości.

Przedwczoraj poszłam z przyjaciółkami do Galerii Koller w Zurychu, żeby obejrzeć eksponaty wystawione na licytację. Wśród cennych obrazów, kosztownej biżuterii i antyków odkryłam drewnianą rzeźbę przedstawiającą tzw. Święty Klan (Heilige Sippe), która znana jest w polskiej sztuce jako „Rodzina Panny Marii”. Mnie bardziej odpowiada nazwa Świetego Klanu, bo odzwierciedla głęboką tradycję, która się kryje za przedstawieniami Babci Jezusa, św. Anny i jej trzech córek Marii.

Pismo Święte nie wspomina ani razu o Annie, mówią o niej jedynie odrzucone przez Kościól apokryfy, tzn. Protoewangelia Jakuba, Ewangelia pseudo-Mateusza i Ewangelia o Narodzeniu Najświętszej Maryi Panny.  O życiu małżeńskim (dosyć bogatym) Babci Jezusa wspomina słynna Złota Legenda Jakuba de Voragine, Speculum Historiae Wincentego z Beauvais, oraz z XIV wiecznego pisma Ludolfa von Sachsen „Vita Christi”.  Anna miała mieć trzech mężów, dwóch z nich zmarło, z każdym miała córkę Marię. Ciekawe, wątek jest znany już w XIII wieku, ale dopiero widzenie przeoryszy klasztoru Klarysek w Gandawie w XIV wieku rozkręca popularność Klanu. Do XVI wieku pojawiaja się masa obrazów i rzeźb, z których wiele zachowało się do naszych czasów, mimo czystek protestanckich. Sobór trydencki (1545-1563) zakazał przedstawiania klanu. Nie mógł jednak zakazać przedstawiania Anny, ponieważ jej obecność w krajobrazie mitologicznym była w Europie niezwykle mocna.

O ikonografii Świętego Klanu jak i Anny Samotrzeciej pisałam w „Trzech Kolorach Bogini”. Te przedstawienia kontynuują tradycję Trzech Świętych Panien, znanych w Europie w tradycji przedchrześcijańskiej oraz niosą echo matriarchatów Starej Europy. Główne miejsce należy do Anny, często trzymającej książkę. Pod nią, zwykle w koronie, w złotych barwach, zasiada Maria z Jezusem. Po lewej i prawej stronie jej siostry z dziećmi. W tle stoją wszyscy męscy przedstawiciele rodu. To nie mogło się Kościołowi podobać!

Trzy Marie są również ważnym elementem w materiale etnograficznym od Luksemburga do Hiszpanii. W Niemczech, Szwajcarii, czy Austrii do tej pory popularne są wierszyki dla dzieci, w których w złotym zamku mieszkają trzy Marie, jedna przędzie jedwabną nić, druga kroi kredę, trzecia otwiera bramę i wpuszcza słońce.

Rodzina Panny Marii, tryptyk Lublin, pocz. XVI w.