Kościoły na kamieniach kultowych

Sarmenstorf, kanton Aargau, Szwajcaria

Chrystianizacja pogańskich miejsc kultowych przebiegała wszędzie w Europie w podobny sposób. Święte gaje można było wyrąbać, święte kamienie roztrzaskać, albo postawić na nich krzyż. Można było również postąpić jeszcze sprytniej, włączyć je do budowli nowej religii, zaanektować je. Mogło się to zdarzyć nawet parę setek lat po zwycięstwie chrześcijaństwa, jak w wypadku kaplicy Św. Wendelina w Sarmenstorfie, która została wybudowana na kamieniu kultowym w 1650 roku. Wygląda niezwykle, ogromny blok wdziera się w ścianę kaplicy i we wnętrzu osłania barokowy grób tzw. Anglosaksów.

Legenda opowiada o trzech pielgrzymach, rycerzu Kasparze, księciu Erhardzie Sax i ich słudze, którzy idąc na pielgrzymkę do Einsiedeln zostali zaproszeni na wesele w okolicy Sarmenstorf. Ponieważ podarowali pannie młodej złoty pieniądz uważano ich za niezwykle bogatych. Dlatego też zostali zamordowani w nocy przez chciwych ludzi. Ich pogrzebane ciała jednak się podniosły i powędrowały do kaplicy, dołączając w ten sposób do sporej grupy świętych wędrujących po śmierci i wskazujących miejsce pochówku. Owo niezwykłe miejsce nabierało w ten sposób niezwykłej mocy i stawało się celem pielgrzymek. Inna wersja legendy mówi o zaskoczonych przez burzę pielgrzymach, którzy schronili się pod kamieniem a ten rozpostarł nad nimi dach ochronny. Jak we wszystkich podobnych legendach narracja nie jest spójna, wydarzenia nielogicznie powiązane w całość. Historyjka sklecona dosyć słabo, tylko po to aby usprawiedliwić obecność kaplicy, zdepoganizować kamień i związać go z fikcyjnymi katolickimi świętymi. Jak zwykle w takich wypadkach była to trójca. Całkiem możliwe, że ta liczba sygnalizuje wcześniejszą trójcę bogiń czczoną przy kamieniu w czasach pogańskich.

Jeżeli rozejrzymy się po okolicy znajdziemy wiele innych ciekawych przykładów na niezwykłą kultowość owego pejzażu. W pobliżu kaplicy znajduje się pagórek, z którego roztacza się piękny widok na całą okolicę. W pobliżu znajduje się cmentarzysko z czasów póżnego neolitu (ok. 2200 p.n.e.), archeolodzy znaleźli tam koło 21 grobów (w tym jeden w formie półksiężyca), kilkaset metrów dalej natkniemy się na gigantyczny głaz narzutowy Heidenhuebelstein, którego sama nazwa (Heiden, poganie) wskazuje na jego związek z przedchrześcijańskimi kultami. Na cmentarzysku są również groby z okresu brązu (1400 lat p.n.e.), w których znaleziono biżuterię i ceramikę. Prawie tysiącletnia tradycja pochówkowa! To święte miejsce i jego kultowość przechodziła z pokolenia na pokolenie. Jeszcze do czasu baroku musiało być poważane przez okoliczną ludność. Dlatego Kościół musiał zawłaszczyć to miejsce, z jednej strony fizycznie przez postawienie na nim kaplicy, z drugiej strony przez wprowadzenie nowego wątku w przekazie oralnym.